شناخت خطرات و عوارض جانبی مورفین

مصرف اپیوم (تریاک) برای تسکین درد سابقه ای طولانی دارد. شروع آن با ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد برمیگردد و طی سالها به عنوان درمان هر درد بی درمانی بین مردم شناخته شده است. در سال ۱۸۰۳ مورفین از تریاک مشتق شد که باعث می شود به عنوان اولین داروی مشتق شده از گیاهان شناخته شود. پس از آن به سرعت محبوب و به صورت گسترده برای تسکین انواع دردها مورد استفاده قرار گرفت.

ولی مهمترین عارضه جانبی آن به سرعت مشهود شده: وابستگی. در طول جنگ داخلی آمریکا این عوارض جانبی بیش از پیش شناخته شدند چرا که در بسیاری از سربازان وابستگی به آن ایجاد شد.

مورفین و سایر مواد مخدر عوارض جانبی جدی دارند. آنها باید درک و مدیریت شوند تا بیماران با خطرات کمتری بتوانند از مزایای آن بهره مند شوند. در این مقاله از مرکز تجهیزات پزشکی ایران نگاهی نزدیکتر به این مسکن و عوارض جانبی آن خواهیم داشت.

دلایل تجویز

بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) حدود ۱۱ درصد از بزرگسالان هر روز درد را تجربه می کنند. مطالعات نشان داده که ۱۰ تا ۶۰ درصد افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته اند نیز دچار درد مزمن می شوند. این درد بروی زندگی روزمره و سلامتی انها تأثیر می گذارد. از این ماده هم برای تسکین دردهای حاد (سریع) و هم دردهای مزمن (طولانی) استفاده می شود.

به هر حال این ماده عوارض جانبی خطرناکی دارد. پزشکان در صورت تجویز همواره این عوارض را در نظر می گیرند. این عوارض به خصوص برای افرادی که مشکلات سلامتی دیگری دارند جدی تر است.

چهار نوع گیرنده مواد افیونی در بدن شما وجود دارد. از جمله آنها گیرنده های مغز، دستگاه گوارش و نخاع هستند. اینکه چقدر مواد افیونی به این گیرنده ها متصل می شوند میزان مزایا در مقابل عوارض جانبی متفاوتی دارند.

در مغز مورفین به آزاد شدن انتقال دهنده عصبی دوپامین کمک می کند. این امر سیگنال های درد را مسدود کرده و احساس لذت بخشی ایجاد می کند. این دلیل کارکرد مرفین به عنوان مُسکن است.

انواع مورفین

در انواع خوردنی و تزریق کردنی موجود می باشد. پزشک با توجه به میزان درد شخص تصمیم می گیرد از کدام نوع استفاده شود.

امروزه دستورالعمل هایی برای درمان بی خطر و مؤثر میزان های مختلف دردهای مزمن وجود دارد که کار پزشک را آسان می کند. این دستورالعمل ها مخصوصاً برای کاهش خطر مصرف بیش از حد و سوء استفاده از مواد افیونی تدوین شده است.

مصرف دهانی

به دو شکل فوری و طولانی مدت در دسترس است. برای درد مزمن معمولاً نوع طولانی مدت تجویز می شود. پزشک با توجه به عوامل مختلفی نوع و دوز دارو را تعیین می کند از جمله:

  • مصارف قبلی مورفین در شخص
  • سطح و نوع درد
  • سن
  • شرایط سلامتی مثل عملکرد کلیه، مشکلات قلبی و ریه، آپنه خواب، فشار خون پایین، تشنج، مشکلات معده و …
  • داروهایی دیگری که شخص استفاده می کند
  • حساسیت به این دارو

مصرف تزریقی

در انواع مختلفی در دسترس است از جمله:

  • تزریق زیر پوست (زیر جلدی)
  • تزریق به عضله (عضلانی)
  • به رگ (وریدی)

معمولاً با حساسیت زیادی تجویز می شود و پزشک دوز آن را با توجه به میزان درد و احتمال عوارض جانبی تجویز می کند. این نوع نسبت به نوع خوراکی خطر بیشتری دارد. پزشک قبل از مصرف در مورد این خطرات با شما صحبت خواهد کرد.

عوارض جانبی کوتاه مدت

عوارض جانبی مصرف اپیوم ها مثل مورفین به عوامل زیاد از جمله دوز مصرفی، قدرت و مدت زمان استفاده از دارو بستگی دارد. برخی از این عوارض عبارتند از:

  • تهوع و استفراغ
  • یبوست
  • خارش پوست
  • از دست دادن اشتها
  • درجه حرارت پایین بدن
  • مشکل در ادرار کردن
  • تنفس آرام
  • خواب آلودگی
  • نامنظم شدن ضربان قلب
  • ضعف
  • سرگیجه هنگام ایستادن
  • گیجی
  • عصبی بودن
  • اختلال نعوظ در آقایان

مورفین مرفین

عوارض جانبی طولانی مدت

معمولاً مرفین اولین انتخاب دردهای مزمن و غیرسرطانی نیست. خطرات وابستگی و سوء مصرف بسیار جدی است. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) از هر ۴ بیماری که به صورت طولانی مدت مرفین برایشان تجویز شده است یک نفر دچار عوارض طولانی مدت شده و اختلال مصرف مواد افیونی در او پدیدار می شود. مصرف طولانی مدت باعث اختلال در دستگاه گوارش، هورمون ها و سیستم ایمنی بدن می شود.

عوارض مربوط به دستگاه گوارش:

  • یبوست مزمن
  • اشتهای ضعیف
  • نفخ
  • دل درد
  • دهان خشک
  • کاهش وزن

عوارض مربوط به اختلال هورمونی:

  • افزایش قند خون
  • مشکلات قاعدگی در زنان
  • پوکی استخوان و خطر شکستگی
  • مشکلات مربوط به سیستم ایمنی مثل عفونت
  • اختلال در عملکرد جنسی
  • قدرت تحمل به دارو

نکته جالب توجه این است که اگر شخص برای مدت طولانی مورفین استفاده کند به مرور زمان برای دریافت همان میزان کاهش درد باید میزان مرفین بیشتری مصرف کرد و روز به روز دوز دارویی اش افزایش پیدا می کند.

اگر تحمل بدن شما نسبت به مرفین افزایش یابد به این معنی نیست که نسبت به دیگر اپیوم ها نیز تحملش بالا رفته است. اگر پزشک تصمیم به تغییر اپیوم بگیرد برای جلوگیری از اوردوز (overdose) دوز اپیوم جدید را با دقت محاسبه می کند. هرگز میزان مصرف را بدون مشورت با پزشک تغییر ندهید.

وابستگی جسمی

اگر مصرف مرفین ادامه پیدا کند بدن شما به آن عادت می کند و بدون آن نمی تواند به درستی کار کند.

سوء مصرف مواد افیونی

مواد افیونی مثل مرفین، می تواند باعث احساس سرخوشی شود. برخی افراد دچار سوء مصرف مورفین می شود و بیش از توصیه پزشک اقدام به مصرف می کنند تا این احساس سرخوشی را تجربه کنند.

آنها حتی درصورتی که این مصرف، زندگی، شغل، سلامت و روابط انها آسیب بزند نیز از روی اجبار همچنان به مصرف آن ادامه می دهند. به این مورد سوء مصرف مواد یا اعتیاد می گویند.

الکل ، ماری جوانا یا سایر داروهای ضد افسردگی سیستم عصبی مرکزی می توانند خطر مصرف بیش از حد و سایر عوارض جانبی را افزایش دهند. در هنگام استفاده از مورفین الکل ننوشید و داروهای دیگری مصرف نکنید. قبل از شروع هرگونه داروی تجویز شده ، در مورد تمام داروها و مکمل های مصرفی با پزشک ، از جمله داروهای بدون نسخه ، صحبت کنید.

عوارض ترک

اگر برای مدت طولانی است که مرفین مصرف می کنید نباید ناگهان مصرف آن را قطع کنید. عوارض بسیار جدی و خطرناک هستند. از جمله:

  • اضطراب
  • آبریزشبینی
  • تعریق
  • هوس مواد مخدر
  • افکار خودکشی
  • مشکل خواب
  • افسردگی
  • درد بدن
  • تهوع و استفراغ
  • اسهال
  • بی حوصلگی
  • گوشه گیری
  • عدم تمرکز

چه زمانی به پزشک مرجعه کنیم؟

اگر دکتر برایتان مورفین تجویز کرد در صورت اذیت شدن در اثر عوارض جانبی یا تسکین نیافتن درد حتماً با وی مشورت کنید. در این موارد باید سریعاً به پزشک مراجعه نمایید:

  • ضایعه پوستی
  • غش
  • مشکل در تنفس
  • تشنج
  • خارش بیش از حد
  • تورم گلو، صورت یا زبان
  • نحوه درمان عوارض جانبی

یکی از آزاردهنده ترین عوارض مرفین یبوست ناشی از آن است. تحقیقات تخمین می زند که یک سوم بیماران به دلیل این عارضه جانبی ، داروی مصرفی خود را کاهش داده و یا استفاده از مواد مخدر را به طور کامل متوقف می کنند.

اینها چند روش برای درمان یبوست ناشی از این ماده است:

  • رژیم غذایی شامل فیبر مصرف کنید یا از مکمل استفاده کنید.
  • ورزش منظم
  • مصرف مایعات بیشتر
  • داروهای ضد یبوست گاهی مفید هستند. با پزشک خود مشورت کنید.
  • داروهایی که گیرنده های مواد افیونی را در روده مسدود می کنند مثل متیلنالترکسون (Relistor)، نالوکسگول (Movantik) و نالدومدین (Symproic)
  • تا زمان عادت کردن به عوارض جانبی از ایستادن ناگهانی (برای جلوگیری از غش کردن) و رانندگی و کارهایی که نیاز به تمرکز دارند پرهیز کنید.

اُوردوز (Overdose)

یکی از عوارض جدی مصرف بیش از حد مرفین است که ممکن است مرگبار نیز باشد. در صورت احتمال اُوردوز فوراً با اورژانس تماس بگیرید. علائم آن شامل کُند شدن تنفس، خستگی شدید و عکس العمل نشان ندادن است. تا رسیدن کمک شخص را ترک نکنید و سعی کنید او را بیدار نگه دارید.

در این موارد احتمال اُوردوز شخص بیشتر است:

  • سالمندان
  • عملکرد کلیه یا کبد ضعیف
  • آمفیزم ریوی (emphysema)
  • آپنه خواب
  • اگر از داروهای دیگری استفاده می کند که اثرات مرفین را افزایش می دهد ، مانند بنزودیازپین ها مانند آلپرازولام

در برخی موارد ، مصرف بیش از حد مورفین با دارویی به نام نالوکسان قابل بازگشت است. این دارو با نام های تجاری از جمله نالتروکسان عرضه می شود. این دارو گیرنده های مواد افیونی در مغز را مسدود می کند. اگر مدت طولانی مورفین مصرف کرده باشید نالوکسان باعث علائم ترک شدید می شوید و پزشک باید این علائم را مدیریت کند.

اگر شخصی با مصرف طولانی مدت مرفین اوردوز کند ممکن است تأثیر نالوکسان چندین روز طول بکشد. پس از اوردوز شخص ممکن است حتی در صورت مصرف نالوکسان عوارض جدی داشته باشد. ممکن است پزشک وی را برای مدتی بستری نماید.

سخن پایانی

مورفین یک داروی مُسکن مؤثر برای دردهای متوسط تا شدید، کوتاه و طولانی است.

پزشک در مورد مزایای و عوارض جانبی این دارو با شما صحبت خواهد کرد. با یکی ازاعضای خانواده راجع به نشانه های اوردوز صحبت کنید تا در مواقع اضطراری به شما کمک کند.

 

 

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

For security, use of Google's reCAPTCHA service is required which is subject to the Google Privacy Policy and Terms of Use.

I agree to these terms.