زردی؛ علت و درمان

زردی اصطلاحی است که به متمایل شدن رنگ پوست و سفیدی چشمها به رنگ زرد اطلاق می شود. مایعات بدن نیز ممکن است زرد باشند.

رنگ پوست و سفیدی چشمها بسیار بستگی به سطح بیلی روبین در خون دارد. بیلی روبین یکی از مواد زائد موجود در خون است. سطح کم آن منجر به رنگ زرد و سطوح بالای آن به قهوه ای مایل می شود.

حدود ۶۰ درصد از نوزادان تازه متولد شده در ایالات متحده مبتلا به زردی هستند. هرچند، تمام گروه های سنی می توانند مبتلا به زردی شوند که نشان دهنده ی یک بیماری زمینه ای است. زردی معمولاً نشانه ی مشکلی در کبد یا مجاری صفراوی است. در این مقاله از مرکز تجهیزات پزشکی ایران؛ علت ها، راههای تشخیص و درمان زردی را شرح می دهیم.

حقایقی در مورد زردی

– ناشی از زیاد بودن سطح بیلی روبین در خون است.

– کبد ملتهب یا مجاری صفراوی مسدود شده منجر به زردی یا بیماری های زمینه ای می شود.

– علائم آن رنگ زرد پوست و سفیدی چشم ها، ادرار تیره و خارش می باشد.

– تشخیص قاطع زردی شامل طیف وسیعی از آزمایش ها می باشد.

– برای درمان زردی ابتدا باید بیماری زمینه ای درمان شود.

علت وقوع زردی

زرد شدن پوست و سفیدی چشم زمانی اتفاق می افتد که بدن نتواند سطح بیلی روبین خون را کنترل کند. علت این امر می تواند مشکلی در کبد باشد. نام دیگر این بیماری یرقان می باشد. بیلی روبین ماده ی زائد زرد رنگی است که پس از حذف آهن از خون در سیستم گردش خون باقی می ماند. وظیفه ی کبد حذف کردن مواد زائد از خون است. وقتی بیلی روبین به کبد می رسد مواد شیمیایی دیگری نیز به آن متصل می شوند. ماده ی حاصله را بیلی روبین مزدوج می نامند. کبد صفرا یا زردآب تولید می کند. بیلی روبین مزدوج وارد صفرا می شود و سپس از بدن خارج می شود. این همان ماده ای است که باعث رنگ قهوه ای مدفوع می شود.

حال اگر میزان بیلی روبین زیاد باشد امکان دارد به بافت های مجاور نشت کند. این حالت همان hyperbilirubinemia یا زیاد بودن بیلی روبین در خون است که منجر به زردی می شود.

شاخص های ریسک

زردی اغلب نتیجه ی یک اختلال زمینه ای است که یا باعث افزایش تولید بیلی روبین شده است یا که باعث عدم کارکرد درست کبد در تصفیه ی بیلی روبین شده است. هر دوی این موارد منجر به رسوب بیلی روبین در بافت ها می شود که نتیجه ی آن زرد شدن پوست است.

بیماری های زمینه ای که می تواند منجر به زردی شوند عبارت هستند از:

التهاب حاد کبد: که می تواند توانایی کبد در مزدوج کردن و دفع بیلی روبین را سلب کند و نتیجه ی آن زردی است.

التهاب مجرای صفراوی: که باعث اختلال در ترشح صفرا و دفع بیلی روبین می شود.

انسداد مجرای صفراوی: که جلوی کبد برای دفع بیلی روبین را می گیرد.

سندروم گیلبرت: یک بیماری ارثی است که توانایی آنزیم ها برای پردازش دفع صفرا را مختل می کند.

کلستاز (Cholestasis): جریان صفرا را از کبد قطع می کند. صفرای شامل بیلی روبین مزدوج به جای دفع شدن در کبد باقی خواهد ماند.

موارد نادری که ممکن است منجر به زردی شوند:

سندرم کریگلر-نجار: این یک بیماری ارثی است که باعث اختلال در آنزیم مخصوص مسئول پردازش بیلی روبین می شود.

سندرم دوبین-جانوسن: این نوعی ارثی از زردی مزمن است که از مزدوج شدن بیلی روبین توسط کبد جلوگیری میکند.

Pseudojaundice: نوعی بی خطر از زردی است. در این عارضه زرد شدن پوست نه به خاطر بیلی روبین بلکه به خاطر زیاد شدن بتا-کاروتن است. معمولاً به علت خوردن مقادیر زیاد هویج، کدو تنبل یا خربزه ایجاد می شود.

درمان

درمان بستگی به بیماری زمینه ای که منجر به زردی شده است دارد. برای درمان نه خود زردی بلکه باید علت آن را هدف قرار داد. این درمان ها استفاده می شوند:

زردی ناشی از کم خونی ممکن است با افزایش مقدار آهن خون با مصرف مکمل های آهن یا خوردن غذاهای غنی از آهن درمان شود.

زردی ناشی از هپاتیت نیاز به داروهای ضد ویروسی یا استروئیدی دارد.

زردی ناشی از انسداد با جراحی برای رفع انسداد قابل درمان است.

اگر زردی ناشی از داروی استفاده شده باشد، درمان شامل تغییر داروی مصرفی خواهد بود.

جلوگیری

این عارضه مربوط به عملکرد کبد است. ضروری است که افراد با داشتن یک رژیم غذایی متعادل ، ورزش منظم و عدم مصرف زیاد الکل ، سلامتی این ارگان حیاتی را حفظ کنند.

نشانه ها

علائم بارز این بیماری عبارت هستند از:

رنگ زرد کمرنگ پوست که معمولاً از سر شروع شده و به تدریج تمام بدن را فرا می گیرد.

  • مدفوع کم رنگ
  • ادرار تیره
  • خارش

علائمی که ناشی از کم بودن بیلی روبین است:

  • خستگی
  • درد شکم
  • کاهش وزن
  • استفراغ
  • تب
  • مدفوع کم رنگ
  • ادرار تیره
  • عوارض

خارش های ناشی از زردی گاهی می تواند آنقدر شدید باشد که بیمار پوست خود را زخمی کند، منجر به بی خوابی شود یا حتی باعث شود شخص به فکر خودکشی بیفتد.

بیشتر اوقات عوارض، نه عوارض خود زردی بلکه عوارض بیماری زمینه است. مثلاً اگر انسداد صفراوی منجر به این بیماری شود، ممکن است خونریزی کنترل نشده رخ بدهد چراکه این انسداد منجر به کم شدن ویتامین های لازم جهت لَخته شدن خون می شود.

انواع

سه نوع اصلی دارد:

زردی کبدی در نتیجه بیماری یا صدمات کبدی رخ می دهد.

زردی همولیتیک که در نتیجه همولیز یا شکسته شدن سریع گلبول های قرمز ایجاد می شود و منجر به افزایش تولید بیلی روبین می شود.

زردی انسدادی در نتیجه انسداد مجرای صفراوی رخ می دهد. که مانع از خروج بیلی روبین از کبد می شود.

زردی نوزادان

زردی یک بیماری شایع بین نوزادان تازه متولد شده است. حدود ۶۰ درصد از نوزادان دچار زردی می شوند و این میزان تا ۸۰ درصد از نوزادان نارس متولد شده قبل از ۳۷ هفته بارداری افزایش می یابد. نشانه های آن تا ۷۲ ساعت پس از تولد بروز می کند. گلبول های قرمز خون در بدن یک نوزاد معمولاً شکسته و جایگزین می شود. این امر باعث تولید بیلی روبین بیشتر می شود. همچنین کبد نوزادان هنوز کامل نشده است و بنابراین، در فیلتر کردن بیلی روبین توانایی کمتری دارد.

علائو در نوزادان معمولاً پس از ۲ هفته بدون هیچ درمانی رفع می شوند. ولی نوزادان با سطح بیلی روبین بالاتر نیاز به درمان دارند که این درمان شامل تعویض خون یا فتوتراپی می شود. در مورد این نوزادان درمان امری حیاتی است چراکه زردی در موارد نادری می تواند منجر به بیماری نادری به نام kernicterus شود که یک آسیب مغزی دائمی است.

زردی نوزاد

سطوح مختلف

سطح این عارضه با آزمایش خونی به نام آزمایش بیلی روبین مشخص می شود. که سطح بیلی روبین غیر مزدوج را در خون نشان می دهد. این بیلی روبین مسئول مستقیم شروع این بیماری است.

سطح بیلی روبین با واحد میلی گرم بر دسی متر (mg/dL) اندازه گیری می شود. برای بزرگسالان و کودکان این عدد باید بین ۰.۳ و ۰.۶ باشد. حدود ۹۷ درصد نوزادانی که بعد از ۹ ماه بارداری به دنیا آمده اند سطح بیلی روبینی کمتر از ۱۳mg/dL دارند. اگر این عدد بالاتر باشد معمولاً آزمایشان بیشتری روی نوزاد انجام خواهد شد. اینکه چقدر این عدد بالاتر از حد نرمال باشد نوع درمان را مشخص خواهد کرد.

تشخیص

دکترها معمولاً از تاریخچه پرونده پزشکی بیمار و یک آزمایش فیزیکی برای تشخیص زردی استفاده می کنند. آنها توجه زیادی به شکم می کنند، دنبال غده می گردند و سفتی کبد را آزمایش می کنند. کبد خیلی سفت نشان دهنده زخم کبد و کبدی که به سختی سنگ شده باشد نشانه ی سرطان است.

چندین آزمایش می تواند زردی را تأیید کند. اولین آنها آزمایش درست کار کردن کبد است. اگر دکتر نتواند علت را پیدا کند درخواست آزمایش سطح بیلی روبین و ترکیب خون می دهد که عبارتند از:

-تست بیلی روبین: سطح بیشتر بیلی روبین غیرمزدوج نسبت به بیلی روبین مزدوج نشان دهنده ی زردی همولیتیک است.

-آزمایش ترکیب خون (FBC یا CBC): که میزان گلبول های قرمز ، گلبول های سفید و پلاکت ها را اندازه گیری می کند.

-آزمایش هپاتیت آ، ب و ث: آزمایشی برای انواع عفونت های کبدی است.

در صورت شک به انسداد، دکتر ساختار کبد را بررسی خواهد کرد. در این موارد از آزمایش های تصویری مثل MRI یا سونوگرافی استفاده خواهد کرد.

بیوپسی کبد می تواند التهاب، زخم، سرطان و چرب بودن کبد را بررسی کند. این آزمایش شامل فرو کردن یک سوزن داخل کبد و نمونه برداری است. این نمونه بافت کبد سپس زیر میکروسکوپ آزمایش می شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

For security, use of Google's reCAPTCHA service is required which is subject to the Google Privacy Policy and Terms of Use.

I agree to these terms.